Międzynarodowa konferencja poświęcona ks. Stanisławowi Konarskiemu w 250. rocznicę śmierci
Międzynarodowa konferencja poświęcona ks. Stanisławowi Konarskiemu w 250. rocznicę śmierci będzie przestrzenią do do odpowiedzi na zagadnienia badane przez historyków pedagogiki i pedagogów, historyków myśli politycznej, historyków literatury, językoznawców i teatrologów. Jakie znaczenie dzieło ks. Stanisława Konarskiego miało na dla polskiego Oświecenia? Jakie znaczenie może mieć dla nas?
Konferencja odbędzie się w dniach 4-5 października 2023 r. w Warszawie. Rozpocznie ją uroczysta sesja w Teatrze Collegium Nobilium w Akademii Teatralnej przy ul. Miodowej 24, a obrady będą miały miejsce w Pałacu Staszica przy ul. Nowy Świat 72. Organizatorzy zapewniają tłumaczenie symultaniczne na język angielski oraz opublikowanie wystąpień konferencyjnych w wersji cyfrowej i drukowanej.
Konferencja organizowana jest przez Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk oraz Polską Prowincję Zakonu Pijarów.
___
W 2023 roku przypada 250. rocznica śmierci ks. Stanisława Konarskiego, pijara, wielkiego reformatora polskiej oświaty, założyciela Collegium Nobilium, znawcy prawa, poety i dyplomaty. Pijarzy przybyli do Polski w 1642 r. i w kolejnym stuleciu, ze Stanisławem Konarskim na czele, odegrali ważną rolę w dziejach polskiej kultury i nauki. Reformy Konarskiego były pierwszym etapem polskich reform oświatowych. Otwarcie przez niego w 1740 r. Collegium Nobilium uważa się za początek polskiego Oświecenia. Sam Konarski twierdził, że jego poczynania są pierwszym krokiem reformy szkolnictwa w całym kraju i stworzenia jednolitego systemu oświaty, który powstał po jego śmierci, gdy w październiku 1773 r. utworzono Komisję Edukacji Narodowej.
Maciej Jankowski pisał w „Narodzinach inteligencji 1750-1831” o roli Konarskiego w ten sposób: Na początku był ksiądz Konarski: od niego zaczynają się dzieje polskich reform oświaty w XVIII wieku. […] określany jest czasem jako przedstawiciel 'generacji zero’ polskiego oświecenia.
Wkład, którzy pijarzy wnieśli w rozwój polskiej nauki i kultury jest niekwestionowany, ale dzieło ks. Konarskiego wymaga wyjątkowego rozpoznania, ponieważ nie tylko był pedagogiem i reformatorem szkolnictwa, ale także politykiem, dramatopisarzem, poetą, filozofem, tłumaczem, edytorem i publicystą.
___
PROGRAM
4 października
9.00 – Msza Święta dziękczynna za dzieło ks. Konarskiego w Katedrze Polowej (dawnym kościele pijarskim) pod przewodnictwem kard. Kazimierza Nycza, Arcybiskupa Metropolity Warszawskiego. Przejście do budynku Akademii Teatralnej. Rejestracja uczestników. Przerwa kawowa.
10.45 – Uroczyste otwarcie konferencji. Wystąpienia okolicznościowe.
11.15–11.35 ‒ Aleksander Nalaskowski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Oświecenie w perspektywie wielokrotnej. Fragmenty pism Stanisława Konarskiego w wykonaniu studentów Akademii Teatralnej.
11.40–12.00 ‒ Ewa Kula, Adam Massalski (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach) ‒ Krąg rodzinny Hieronima Konarskiego (1700-1773), imię zakonne Stanisław. Fragmenty pism Stanisława Konarskiego w wykonaniu studentów Akademii Teatralnej.
12.05–12.25 ‒ Marcin Cieński (Uniwersytet Wrocławski) ‒ O uszczęśliwieniu własnej ojczyzny Stanisława Konarskiego: między tradycją a modernizacją. Fragmenty pism Stanisława Konarskiego w wykonaniu studentów Akademii Teatralnej.
12.30–12.50 ‒ Kazimierz Puchowski (Uniwersytet Gdański) ‒ Pijarzy wobec edukacji elit.
13.00–14.00 ‒ Obiad.
14.00–14.20 ‒ Vaclav Novotny (Jihočeská Univerzita v Českých Budějovicích) ‒ The importance of Piarists in the development of education in the Budweis Bishopric in the second half of the 18th and the first half of the l9th century.
14.20–14.40 –Tura Pedmonte (Prowincja Katalońska Zakonu Pijarów) – Wpływ filozofii oświecenia na pijarów w Hiszpanii.
14.40–15.00 – Wiesław Pawlak (Katolicki Uniwersytet Lubelski św. Jana Pawła II) – Stanisław Konarski jako kaznodzieja i teoretyk (lub reformator?) kaznodziejstwa.
15.00–15.20 – Jacek Wójcicki (Instytut Badań Literackich PAN) – Epaminondy (sceniczne) życie po życiu.
15.20–15.40 – Ryszard Mączyński (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) ‒ Collegium Nobilium.
15.40‒16.00 ‒ Jarosław Gajewski (Akademia Teatralna im. A. Zelwerowicza w Warszawie) ‒ Uwagi do wystawienia Epaminondasa.
16.00‒17.00 ‒ Przerwa na kawę i możliwość zwiedzania pozostałości Collegium Nobilium ‒ oprowadza: Ryszard Mączyński.
17.00 ‒ Spektakl Teatru Klasyki Polskiej – S. Konarski, Epaminondas.
19.00 – Kolacja.
5 października
Sekcja I ‒ Sala im. Adama Mickiewicza Pałacu Staszica
10.30-11.00 – Przerwa kawowa w Sali im. Stanisława Staszica.
10.15-10.30 ‒ Dyskusja.
10.00-10.15 – Ryszard Mączyński (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) – Jak Stanisław Konarski o względy możnych zabiegał, czyli edukacja młodych Potockich w konwikcie Collegium Nobilium.
9.45-10.00 – Paweł Zając OMI (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) – Rzymskie spojrzenia na Stanisława Konarskiego po 1764 r.
9.30-9.45 – Katarzyna Kossowska (Instytut Badań Literackich PAN) – Wątki religijne w utworach dramatycznych odnowionego teatru Collegium Nobilium na przykładzie tragedii Otto i Epaminondas Stanisława Konarskiego.
9.15-9.30 – Michał Bajer (Uniwersytet Szczeciński), Patryk Kencki (Instytut Sztuki PAN) – Twórczość dramatyczna Stanisława Konarskiego na tle repertuaru teatralnego Collegium Nobilium. Stan i perspektywy badań.
9.00-9.15 ‒ Tomasz Chachulski (Instytut Badań Literackich PAN) – Pismo św. i Pijarzy. O motywach biblijnych w poezji pijarskiej XVIII wieku.
12.45–13.00 – Dyskusja.
12.30–12.45 – Asta Vaškelienė (Instytut Literatury Litewskiej i Folkloru) – Poetyka i retoryka w litewskim szkolnictwie pijarskim XVIII wieku.
12.15–12.30 – Magdalena Ślusarska (Instytut Badań Literackich PAN) ‒ Kaznodziejstwo pijarów prowincji litewskiej. Wkład do kultury religijnej i politycznej XVIII wieku.
12.00–12.15 – Regina Jakubenas (Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego) Polskojęzyczna poezja pijarów wileńskich w II połowie XVIII wieku. Autorzy i adresaci.
11.45–12.00 – Roman Dąbrowski (Uniwersytet Jagielloński) ‒ O twórczości poetyckiej Urbana Szostowicza.
11.30–11.45 – Bożena Mazurkowa (Uniwersytet Śląski) – Literacka rama wydawnicza i odsłony portretu Konstancji ze Słuszków Denhoffowej w kunsztownym druku funeralnym.
13.15-14.15 – Obiad w Sali im. Stanisława Staszica.
14.15–14.30 ‒ Jarosław Michalski (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie) ‒ Takt pedagogiczny w myśli Stanisława Konarskiego.
14.30–14.45 – Krzysztof Koehler (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) ‒ Staropolska myśl polityczna w refleksji Stanisława Konarskiego. Kilka uwag.
14.45–15.00 – Konstanty Pilawa (Akademia Ignatianum w Krakowie) – Filozofia polityki oświeconego sarmatyzmu.
15.15–15.30 – Edyta Wolter (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) – Wychowanie do postaw obywatelskich w koncepcji Stanisława Konarskiego (jako antecedencja kształtowania postaw w kulturze ponowoczesnej.
15.30–15.45 – Martyna Deszczyńska (Biblioteka Narodowa) – Autorzy z kręgu pijarskiego wobec zjawiska kontroświecenia na przełomie XVIII i XIX w.
15.45-16.00 – Dyskusja.
Sekcja II ‒ Sala Lustrzana Pałacu Staszica
9.00–9.15 – Barbara Techmańska (Uniwersytet Wrocławski) – Stanisław Konarski jako patron szkół.
9.15–9.30 – Dorota Żołądź-Strzelczyk (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) ‒ „Nauczyciel uprzejmy, grzeczny, wykształcony, roztropny” w świetle źródeł pijarskich.
9.30–9.45 – Anna Włoch (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie) – Ks. Wojciech Anzelm Szweykowski – pionier polskiej komparatystyki edukacyjnej i jego praca: Uwagi nad wyższymi szkołami polskimi w porównaniu do niemieckich (1818).
9.45–10.00 – Janina Kamińska (Uniwersytet Warszawski) – Pijarzy wśród profesorów Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego.
10.00–10.15 – Ewa Ziółek (Katolicki Uniwersytet Lubelski św. Jana Pawła II) – „Księża Pijarzy użyteczni bardzo krajowi…” Władze Księstwa Warszawskiego wobec Zgromadzenia Pijarów.
10.15‒10.30 ‒ Dyskusja.
10.30‒11.00 – Przerwa kawowa w Sali im. Stanisława Staszica.
11.30–11.45 ‒ Katarzyna Dormus (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie) – Kobiece inicjatywy edukacyjne w XVIII wieku.
11.45–12.00 – Domininkas Burbas (Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie) – Sprawy pijarów w sądach grodzkich i ziemskich powiatu wileńskiego w XVIII wieku.
12.00–12.15 – Jacek Kulbaka (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie) – Jakuba Falkowskiego zasługi na niwie kształcenia specjalnego.
12.15–12.30 – Tatsiana Zablotskaya (Biblioteka Narodowa w Mińsku) – Ludwik Brennet – założyciel apteki przy klasztorze pijarów w Szczuczynie.
12.30–12.45 – Ewa Baran-Barnaś (Uniwersytet Rzeszowski) – Ks. Stanisław Konarski (1700-1773) nauczyciel w Collegium Ressoviense.
12.45–13.00 – Dyskusja.
13.15-14.15 – Obiad w Sali im. Stanisława Staszica.
14.15–14.30 – Agnieszka Szmerek (Archiwum Polskiej Prowincji Zakonu Pijarów w Krakowie) – Non totus recessit a nobis.
14.30–14.45 – Dariusz Szewczuk (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) – Pijarzy na kartach polskich podręczników.
14.45–15.00 – Kamil Michaluk (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) – Ks. Antoni Popławski jako ekonomista.
15.15–15.30 – Joanna Bugajska-Więcławska (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) – Tezy o polityce międzynarodowej ks. Stanisława Konarskiego. Współczesne odniesienia.
15.30–15.45 – Mariusz Ausz (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) – Stanisław Konarski o nauczycielach – postulaty wciąż aktualne?
15. 45–16.00 – Dyskusja.
Sekcja I i II ‒ Sala Lustrzana Pałacu Staszica
16.15-17.00 – Podsumowanie konferencji.
17.00 – Zebranie Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym.
___
ORGANIZATORZY
Katedra Historii Społecznej i Edukacji IH UMCS
Pracownia Literatury Oświecenia IBL PAN
Polska Prowincja Zakonu Pijarów
KOMITET NAUKOWY
prof. dr hab. Kalina Bartnicka
dr hab. prof. UP Katarzyna Dormus
prof. dr hab. Jarosław Gajewski
prof. dr hab. Teresa Kostkiewiczowa
prof. dr hab. Anna Grześkowiak-Krwawicz
dr hab. prof. UG Kazimierz Puchowski
dr hab. prof. UMCS Dariusz Słapek
prof. dr hab. Zofia Zielińska
prof. dr hab. Michał Zwierzykowski
prof. dr hab. Dorota Żołądź-Strzelczyk
PATRONI
Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym
Towarzystwo Historii Edukacji
Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza
___
PROJEKT
Dofinansowano z programu Doskonała Nauka Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Nazwa zadania: Doskonała nauka – Wsparcie konferencji naukowych
Rodzaj dotacji / nazwa programu: Społeczna Odpowiedzialność Nauki / Doskonała Nauka
Tytuł: Międzynarodowa konferencja poświęcona ks. Stanisławowi Konarskiemu w 250. rocznicę śmierci
Wartość finansowania: 81 290,00 PLN
Opis zadania:
Głównym celem projektu jest pogłębienie dotychczasowych badań i poddanie dyskusji nowych interpretacji roli, jaką u progu nowoczesności ksiądz Stanisław Konarski (1700-1773) odegrał w kształtowaniu nowych nurtów polskiej myśli politycznej i pedagogicznej, łączących postawę religijną z nowoczesnymi projektami politycznymi, obywatelskimi i pedagogicznymi. Realizując ten cel, konferencja przyczyni się również do przedstawienia najnowszego stanu badań nad rolą Kościoła w Rzeczypospolitej (na przykładzie zakonu pijarów) w propagowaniu nurtów oświeceniowych, jak i do refleksji na polskimi reformami oświatowymi.
Szczególną okazją do zrealizowania tego zamierzenia jest 250. rocznica śmierci ks. Stanisława Konarskiego. Niewątpliwie konferencja ta stanie się uzupełnieniem obchodów 250. rocznicy powołania Komisji Edukacji Narodowej. Dlatego program konferencji zostanie skoordynowany z wydarzeniami nieobjętymi tym projektem o charakterze kościelnym i państwowym.
Stanisław Konarski zasłużył na miano czołowej postaci polskiego oświecenia i reformatora oświaty. Był członkiem zakonu pijarów, którego początki sięgają 1597 r., gdy hiszpański kapłan, Józef Kalasancjusz rozpoczął w Rzymie tworzenie pierwszego w nowożytnej Europie systemu ogólnodostępnego dla chłopców szkolnictwa podstawowego (L. von Pastor). Do Polski pijarzy przybyli w 1642 r. i w kolejnym stuleciu, z Konarskim na czele, odegrali ważną rolę w dziejach polskiej kultury i nauki. Reformy Konarskiego były pierwszym etapem polskich reform oświatowych. Otwarcie przez niego w 1740 r. Collegium Nobilium uważa się za początek polskiego Oświecenia. Sam Konarski twierdził, że jego poczynania są pierwszym krokiem reformy szkolnictwa w całym kraju i stworzenia jednolitego systemu oświaty, który powstał po jego śmierci, gdy w październiku 1773 r. utworzono Komisję Edukacji Narodowej. Tak o roli Konarskiego pisał Maciej Janowski w Narodzinach polskiej inteligencji 1750-1831: „Na początku był ksiądz Konarski: od niego zaczynają się dzieje polskich reform oświaty w XVIII wieku. […] określany jest czasem jako przedstawiciel 'generacji zero’ polskiego oświecenia”.
Wkład, którzy pijarzy wnieśli w rozwój polskiej nauki i kultury jest niekwestionowany, ale dzieło ks. Konarskiego wymaga wyjątkowego rozpoznania, ponieważ nie tylko był pedagogiem i reformatorem szkolnictwa, ale także politykiem, dramatopisarzem, poetą, filozofem, tłumaczem, edytorem i publicystą.
Stąd potrzeba zgromadzenia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów reprezentujących nauki pedagogiczne, historię, naukę o literaturze, wiedzę o teatrze i dyscypliny pokrewne. Integralną częścią tego projektu są działania promocyjne i upowszechniające jego rezultaty. Należy do nich przygotowanie strony internetowej oraz planu komunikacji projektu w mediach społecznościowych, streaming i udostępnienie nagrań z wystąpień konferencyjnych oraz publikacja pokonferencyjna.